Vandaag schreef ik de wekelijkse zondagsbrief aan de leden van de Partij van de Arbeid. Daarin beschrijf ik de ‘Olifant’ van Branko Milanovic. Deze grafiek laat zien hoe oneerlijk inkomen zich ontwikkeld heeft in de afgelopen dertig jaar. Daarom pleit ik voor een sterkere en eerlijkere herverdeling. Lees mijn brief hieronder.
Beste,
Dit is de ‘Olifant’ van Branko Milanovic, een Amerikaans-Servische econoom. Het plaatje laat treffend zien wat er mis is met de wereld. Hoe onrechtvaardig die wereld is. De grafiek brengt namelijk in beeld hoe de voorbije dertig jaar de inkomens zich wereldwijd hebben ontwikkeld. Dat is een tegelijk een heuglijk en een treurig verhaal.
Treurig is de neerhangende staart: de armste 10 procent van de wereldbevolking is de afgelopen decennia niet of nauwelijks rijker geworden. Heugelijk is de grote, brede rug: de opkomende middenklasse in Azië, vooral uit China, die er sinds de jaren 80 sterk op vooruit is gegaan. Hierdoor zijn honderden miljoenen mensen uit armoede ontsnapt.
Treurig is dan weer de helling van het hoofd tot aan het begin van de slurf. Dit is de lagere middenklasse van het rijke Westen. Zij hebben er nauwelijks iets bijgekregen de afgelopen 30 jaar. De groei van de wereldeconomie is aan hen voorbijgegaan.
En dat in schril contrast tot de slurf van de olifant. Die staat voor de rijkste 5 procent van de wereld. Zij hebben er juist enorm veel bijgekregen. De groei in de wereld heeft hen schaamteloos verrijkt.
Hoe komt dit? Populisten als Wilders, Le Pen en Trump wijzen graag naar het buitenland, buitenlanders, en globalisering. Immigranten drukken de lonen aan de onderkant, terwijl onze mannen en vrouwen in de industrie de concurrentie met arme landen niet konden bolwerken.
Pessimisten wijzen naar de immer voortschrijdende technologische vooruitgang. Robotisering, automatisering en digitalisering hollen het midden uit. Goede banen in het midden verdwijnen en alleen aan de uitersten komen er banen bij: zeer hoogbetaalde en zeer laagbetaalde diensten. De investment banker versus de schoonmaker.
Uiteraard spelen deze factoren, globalisering en technologisering, een grote rol in de veranderende wereldeconomie. Maar zijn we echt zo slecht af dan? De Olifant en andere statistieken vertellen een ander verhaal. Een verhaal van economische groei en een bloeiende Europese en Amerikaanse exportsector (Nederland heeft zelfs het grootste handelsoverschot van Europa!). De echte vraag is dus waarom Westerse ‘Jan Modaal’ daar zo weinig van terug ziet? Het antwoord is simpel: omdat de welvaart in het Westen niet eerlijk verdeeld wordt.
Grote bedrijven en vermogende particulieren kunnen met kinderlijke eenvoud de belasting ontwijken en hun gigantische kapitalen in een belastingparadijs parkeren. Tegelijk hebben veel overheden zich steeds verder teruggetrokken. Beleidskeuzes als lagere vennootschapsbelastingen, kleinere overheid en privatiseringen drukten disproportioneel op de middenklasse. Vooral in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië is dit ver doorgeslagen en is de ongelijkheid toegenomen tot bijna 19de-eeuws niveau. Maar overal ligt het risico op de loer.
Wat gaan we hier aan doen? De strijd tussen arbeid en kapitaal is allang geen gelijke meer. Bazen kunnen werknemers overal op aarde onder druk zetten met dezelfde woorden: ‘Bevalt het jullie niet? Dan gaan we wel ergens anders heen’.
Maar het is niet te laat. Laten we de Olifant weer rechttrekken. Dit doen we door niet de schuld te leggen in het buitenland, sterker nog, we moeten juist dansen op straat over de economische groei in voorheen straatarme landen als China en India.
Nee, laten we de schuld leggen daar waar hij altijd heeft gelegen: bij het kapitaal. En om kapitaal echt aan te pakken hebben we een sterke, proactieve overheid nodig. Een overheid die regelt en herverdeelt. In Nederland werken we daaraan: de lage inkomens gingen er de afgelopen jaren het meeste op vooruit. Tegelijkertijd hebben we meer gevraagd van de hoogste inkomens. Maar deze strijd winnen we niet alleen in Nederland. Daarom werken we in Brussel dagelijks aan eerlijke regels op het gebied van concurrentie, zodat er geen race to the bottom ontstaat op lonen of arbeidsvoorwaarden. En zorgen we voor transparantie bij multinationals waar en hoeveel belasting ze betalen.
Inkomens uit loon zullen waarschijnlijk, dankzij de effecten van globalisering en technologisering, lange tijd niet meer zo hard stijgen. Dat is wereldwijds ruimschoots goed te maken met een sterkere, eerlijkere herverdeling.
Fijne zondag!
Agnes Jongerius
